yasamoyunu.net
Düz Baskı - Litografi - Taşbaskı Tekniği Litografi (Taşbaskı) Tekniği: Düz baskıda en çok ve yaygın olan teknik litografidir.
Litografi sözcüğünün kökü eski Yunanca olup “taş üzerine yazılmış” anlamına gelir. Mikroskobik deniz hayvanlarının kireçtaşı kabuklarından meydana gelmiş yer tabakalarının basıncı altında ve milyonlarca yılda oluşmuş doğal taşlar baskı kalıbı olarak kullanılır. Taş basmacılığında geleneksel olarak bavyera kireç taşları kullanılır. İnce grenli ve yumuşak kalker taşları da kullanılabilir. Taş, % 98 kalsiyum, karbonat ve bikarbonatlardan oluşur. Taşın düzlenmiş su ile temizlenmiş ve kurutulmuş yüzeyine yağlı kalem ve mürekkeple resim yapılıp taşın yüzeyi de merdane ile yağlı baskı boyası geçirilirse yalnız resim yapılıp taşın yüzeyinde resim olan yerlerde bir yağ tabakası yerleşir. Taş süngerle ıslatıldıktan sonra yüzeyde merdane ile yağlı baskı boyası geçirilirse resim olan yerler bu boyayı alır. Taşın çok sert dokusu hem suyu hem yağı iyi yutar. Boya verilmiş yüzeye kağıt serilerek kalıp presten geçirilirse resim baskı olarak kağıda geçer. Taşbaskı ilke olarak ofset tekniğine benzer. İki teknikte de yağ ve suyun karışmaması özelliğinden yararlanılır. Senefeldor 1986 yılında ilk çok renkli litografiyi bulur. 1933’te bu teknik ile yağlıboya resmin renkli benzer baskısını yapmıştır. Taşbaskı tekniği hem benzer bakı, ve özgün baskı alanında çabuk dünyaya yayılmıştır. Kalem izinin baskıya olduğu gibi geçirilebilmesi, çizgisi güçlü ressamlarca kullanılmıştır. Taş kalıplar kalın ve ağır oldukları için onun yerine çinko ve alüminyum, bakır, krom kalıplar kullanılmıştır. Düz baskının üretimde kullanılan bu tekniğine “ofset baskı” denir. Ayrı ayrı kalıplar üst üste basarak çok renkli resimler yapılmaktadır.
Litografi tekniği ile eser veren sanatçılar Gericault, Deroix, Goya ve Davmier’dir. Gericault 1817, Delacroix 1819 yılında ilk eserlerini vermişlerdir. İspanya’da Goya yapmıştır. Hodnoreumier 1830’dan 1872’ye dek kalemle çalışan büyük ustasıdır. 42 yıl çeşitli dergi ve gazetelerde litografi ile resimler yapmıştır.
Taş baskı ya da Litografi / Litografya, kireç taşı üzerine yağlı mürekkeple çizilmiş şekil ve yazıların basım sanatı. Taşbaskıya el litografyası da denir. Taşbaskı, modern ofset litografyanın başlangıcıdır. Taşbaskı tekniğinin esası, yağın suyu itmesi özelliğine dayanır.
Kireçtaşı, kalsiyum karbonat olup gözeneklidir. Baskı kalıbı olarak kullanılacak kireç taşı 6-8 cm kalınlığında levha şeklinde hazırlanır. Yüzeyi pürüzsüz hale gelinceye kadar tesviye edilir. Bu düzgün yüzeye yazı veya resim özel bir mürekkeple nakşedilir. Mürekkebin özelliği yağlı olmasıdır. Yağlı mürekkep, arapsakızı eriyiğinin bir iki damla nitrik asitle karışımından yapılır. Baskı kalıbı, yazı işleri tamamlandıktan sonra yazıların ve resmin net bir görünüm alması için terebentinle silinir. Baskı kalıbı daha sonra su içine sokulup çıkarılır. Kireçtaşı gözenekli olduğu için yazılar ve resim çizgileri haricindeki sathın tamamındaki gözenekler suyla dolar. Baskı taşına bu durumda baskı mürekkebi sürülür. Mürekkep yazıların bulunduğu susuz yüzeylerden gözeneklere emilirken boş kısımlardaki sulu yüzeylerden itilir. Baskı kalıbı bir kağıda bastırılmak suretiyle istenilen baskı elde edilir. Gözeneklere emilen mürekkep bitinceye kadar baskı yapılabilir.
Kalıplar saklanarak ilerde tekrar baskıda kullanılabilir. Tekrar baskı yapmak için baskı kalıbının terebentinle silinip suya sokulması yeterlidir. Bazan taş kalıp yerine kağıt ıslatılır. Kağıt bilahare kurutulur.
Mürekkep rengi değiştirilerek, değişik renklerde baskı da yapılabilir. Renk ayrımına göre şekil ve yazıları ayrı ayrı hazırlanan taşlar, sırayla aynı kağıt üzerine basıldığında ofset renkli taşbaskı elde edilmiş olur. Modern ofset litoğrafyanın esasını taşbaskı usulleri teşkil eder. Modern litografi, fotokimyasal metodlarla hazırlanmış çinko ve alüminyum levhaları kalıp (matris) olarak kullanır.
Taşbaskılarda taşın yazı ve resim çizgilerinin geldiği yerler hafif oyuk veya hafif kabarık olan türleri de vardır. Bu türe, taşbaskılarda taş üzerine gravürleme denir. Gravür şekli ile hazırlanacak ve kazılacak kelimeler hafif asitlerle ve özel gravür makinalarıyla hazırlanır.
Taş baskı tekniği 1831 yılında Türkiye'ye girmiştir. İlk taş baskı atölyesi bugünkü İstanbul Üniversitesi (Eski Harbiye Nezareti)nde kuruldu. İlk basılan kitaplar askeri eğitim gayeliydi. Daha sonra Anadolu'nun bazı büyük şehirlerinde de taş baskı atölyeleri kuruldu. Baskıda tipografinin gelişmesi üzerine, 20. yüzyılın başlarında yavaş yavaş taş baskıcılık yerini, bugünkü modern teknik baskıcılığa terk etti.
Türkiye’de Litografi
Aslıer’in baskıresim olarak taşbaskı yurdumuzda kullanılan en eski baskıresim tekniğidir. “Türkiye’de resim basma tekniği ilk kez 1730 yılında İbrahim Müteferrika’nın bastığı “tarihi Hondi Garbi” adlı kitabında uygulamıştır. İlk taşbaskı atölyesi 1831 yılında Henry Cayol tarafından Beyoğlu’nda kurulur ve burada Hüsrev Paşa’nın Nuhbettütalim adlı yapıtı basılır. Başlangıçta askeri eğitim amacıyla basılan kitap ve broşürlerde haritalar semalar insan figürleri çoğaltılmış, bu teknik sayesinde yazı ve hat sanatının güzel örnekleri kitlelere ulaştırılmıştır.” 1869’da Antoine Zellich İstanbul’da kendi matbaasını kurar. Türk baskıresim sanatının başlangıcı 19. yy ilk yarısına kadar uzanır. Türk betim sanatının en önemli alanını taşbaskı (litografi) oluşturur. Bu sanatta en başta gelen sanatçı II. Abdulhamit döneminde yaşamış olan Mehmet Hulusi’dir. Eski İstanbul ve Anadolu kahvehanelerinin duvarlarına, asılan resimler yazılar ve duvar resimleri dönemin resim sergileri olarak kabul edilebilir. Kız kulesi, Hz. Ali’nin Devesi, Güzeller Güzeli Fatma, Karagöz, Mülis Tüccar bunlardan birkaçı. Taşbaskı tekniği ilk kez askeri okulda resim öğretmenliği yapan Hoca Ali Rıza’dır. 1957’de Tatbiki Hüz. Sar. Yük. Mustafa Aslıer çalışmaya başlamıştır. Eskişehir’de Anadolu Ünv. Uygulamalı Güzel Sanatlar Yüksekokulu taşbaskı atölyesini Atilla Atar kurmuştur. 1989 Bilkent, Hacettepe ve 9 Eylül Ünv. taşbaskı çalışmaya başlanmıştır.
Bu alanda çalışan sanatçılarımız şunlardır: Mustafa Aslıer, Fevzi Karakoç, Atilla Atar, Basri Erdem, İsmail Hakkı Demirtaş, Emin Koç, Alaattin Aksoy, Mehmet Özer, Selami Yahya, Gül Derman, Saime Hakan, Hüsnü Dokak.
Dekor dekorasyon estetik tadilat bakım onarım
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder